Παναγία
Η Παναγία, η οποία συχνά αναφέρεται με το πραγματικό της όνομα Μαρία
(Αραμαϊκά, Εβραϊκά: מרים, Μαριάμ) αλλά και ως Παρθένος Μαρία και
Θεοτόκος, ήταν Εβραία από τη Ναζαρέτ της Γαλιλαίας, η οποία σύμφωνα με
την Καινή Διαθήκη ήταν η μητέρα του Ιησού Χριστού. Οι Μουσουλμάνοι
αναφέρονται στο πρόσωπό της επίσης αποκαλώντας την Παρθένο Μαρία αλλά
και χρησιμοποιώντας τον προσδιορισμό Σαϊντά που σημαίνει 'Κυρία'. Η
Παναγία κατέχει ιδιαίτερη θέση στην χριστιανική διδασκαλία και πίστη. Οι
αναφορές στο πρόσωπο της Παναγίας από την Καινή Διαθήκη ξεκινούν με τον
Ευαγγελισμό της Θεοτόκου, δηλαδή την εμφάνιση στη Μαρία του Αρχαγγέλου
Γαβριήλ και την μεταφορά της χαρμόσυνης είδησης ότι είναι η εκλεκτή για
να φέρει στον κόσμο τον Υιό του Θεού, τον Ιησού Χριστό. Οι αναφορές
συνεχίζονται καθ' όλη τη διάρκεια της περιγραφής της ζωής του Χριστού,
από την Γέννηση μέχρι τη Σταύρωσή Του. Σύμφωνα με την χριστιανική
παράδοση, η Παναγία γεννήθηκε στην Ιερουσαλήμ. Ήταν κόρη του κτηνοτρόφου
Ιωακείμ και της Άννας, που καταγόταν από το βασιλικό γένος του Δαυίδ. Η
Άννα ήταν στείρα, όμως λύνεται η στειρότητα της και γεννάται η Παναγία.
Η Ορθόδοξη Εκκλησία εορτάζει το γεγονός αυτό της συλλήψεως στις 9
Δεκεμβρίου. Στα "απόκρυφα" κείμενα αναφέρονται τα Εισόδια, η Κοίμηση
αλλά και η Ανάληψή της. Στον Ελληνικό λαό η επίκληση της Παναγίας είναι η
περισσότερο καθιερωμένη για τη Θεοτόκο Μαρία ή Αγία Μαρία, για τους
Δυτικούς, που τις περισσότερες φορές ακολουθείται από προσωνύμιο π.χ. η
κεχαριτωμένη, Βασίλισσα του κόσμου, ή Παντάνασσα, κ.ά. Τα προσωνύμια
αυτά προέρχονται από διάφορους λόγους και αιτίες π.χ. τρόπου
αγιογραφίας, ή παράστασης, (βρεφοκρατούσα, γλυκοφιλούσα, θρηνούσα
κ.λπ.), ή υπό τη θεολογική ιδιότητα (Ελεούσα, Κυρά, Μεγαλόχαρη, κ.λπ), ή
από την παλαιότητα του εικονίσματός της (Μαυριώτισσα, Γερόντισσα,
κ.λπ.), ή από τον τρόπο εύρεσης της εικόνας της (Θεοσκέπαστης,
Σπηλαιώτισσας, Πλατανιώτισσας, Πορταΐτισσας, Μυρτιδιώτισσας,
Φανερωμένης, Φιδού κ.ά.), καθώς επίσης και από τον τόπο προέλευσης της
εικόνας π.χ. Αθηνιώτισσα, Αργοκοιλιώτισσα (Νάξου), Βατοπεδινή,
Πολίτισσα,Ψαριανή κ.ά., ή ακόμη και από ιδιάζοντα γνωρίσματά της π.χ.
Λογγοβάρδα, Παλατιανή, Ολυμπιώτισσα κ.λπ. Επίσης προσωνύμια απαντώνται
και από τον κτήτορα του αφιερωμένου ναού (π.χ. Καλλιγού, Λυκοδήμου
κ.λπ.). Τέλος απαντώνται προσωνύμια που δίνονται ανάλογα της εποχής και
των εργασιών που συμπίπτει η εορτή της π.χ. Φλεβαριανή, Μεσοσπορίτισσα,
Ακαθή (=εκ του Ακάθιστου ύμνου) κ.λπ. Πολλές δε Μονές, χωριά, χερσόνησοι
και νησίδες των χριστιανικών χωρών φέρουν το αυτό όνομα.